|
|
Zr.Ms. (Zijner Majesteits) en Hr.Ms. (Harer Majesteits)
Door: Jaime Karremann
Laatst aangepast: 16-02-2019
Voor marineschepen wordt in veel landen een voorvoegsel gebruikt. Voor Nederlandse marineschepen is dat Zijner Majesteits, afgekort met Zr.Ms. Indien de Koning een vrouw is, is het voorvoegsel Harer Majesteits, afgekort met Hr.Ms.
Het (geslacht van het) voorvoegsel zegt niets over of het marineschip mannelijk of vrouwelijk, of koninklijk is, maar alleen wat over de monarch: de eigenaar van de schepen.
Want dit voorvoegsel zegt dat de schepen van de koning(in) zijn. Het voorvoegsel wordt daarom geschreven in de tweede naamval, ofwel het genitief, waarmee bezit wordt aangeduid. De woorden hare en zijne eindigen daarom op een "r", en majesteit op een "s".
Koningin Beatrix doopt in april 1988 het eerste M-fregat, de Karel Doorman. (Foto: CAVDKM)
Niet alle schepen van de marine worden met Zr.Ms. of Hr.Ms. aangeduid. Dit geldt alleen voor de marineschepen die onder commando van een officier -die aangesteld is door de Minister van Defensie- varen en de oorlogswimpel voeren. Dit geldt ook voor schepen die een oorlogswimpel voeren en een onderofficier als gezagvoerder hebben.
Alle schepen moeten een militair als commandant hebben en een militaire bemanning, om in aanmerking te komen voor het predicaat Zr.Ms. of Hr.Ms. Alleen schepen die in dienst zijn gesteld voeren de oorlogswimpel.
Overigens wordt om de leesbaarheid en communicatie verbeteren binnen de marine Zr.Ms. of Hr.Ms. soms (bij bijv. operatie orders) weggelaten en de naam van het schip vervangen door een vierletterige (voorheen drieletterige) afkorting zoals RUYT voor Hr.Ms. De Ruyter.
Het voorvoegsel van Nederlandse marineschepen kan ook vertaald worden. Deze vertaling luidt dan: HNLMS, ofwel His/ Her Netherlands Majesty's Ship.
Gebruik van het voorvoegsel
Regels omtrent het gebruik zijn in de Circulaire Zeemacht 1569cc van 1988 vastgelegd.
Hieronder het correcte gebruik van voorvoegsels in combinatie met namen van marineschepen.
Goed:
- Zr.Ms. Tromp of Hr.Ms. Tromp
- Zijner Majesteits Tromp of Harer Majesteits Tromp
- het fregat Zr.Ms. Tromp of het fregat Hr.Ms. Tromp
- Tromp of TROMP
- HNLMS Tromp (alleen in Engelstalige teksten, internationale afkorting)
(- TRMP)
Fout:
- Zr. Ms. Tromp of Hr. Ms. (geen spatie na Zr. of Hr.)1
- de Hr.Ms. Tromp ("de" moet worden weggelaten)
- Hare Majesteit Tromp of Zijne Majesteit Tromp (Tromp is/ was geen majesteit)
- de Tromp (al komt dit weleens voor in informele documenten om de leesbaarheid te bevorderen, zo ook hier op Marineschepen.nl)
- HMS Tromp ("HMS" is het Britse voorvoegsel)
- HM Tromp
- Zr.Ms. fregat Tromp (na het voorvoegsel volgt direct de naam)
Zr.Ms. Bonaire in 1877, was één van de laatste Nederlandse marineschepen dat een schip was van de Koning der Nederlanden.
Sinds 1817
Kapitein-luitenant ter zee (SD) b.d. F. C. Van Oosten stond in het Marineblad van mei 1979 (op pag. 221 e.v.) kort stil bij het gebruik van Harer Majesteits. Hierin legde hij uit dat toen Nederland -als onderdeel van Frankrijk- een koninkrijk werd in 1806, plots werd gesproken van 's Konings schepen. Voor die tijd werd nog gesproken van 's lands schepen, vaartuigen van oorlog, 's lands linieschip De Ruyter, etc. Schepen werden ook wel aangeduid met alleen de naam, zonder voorvoegsel. Dus "het fregat Friesland" bijvoorbeeld.
Nadat Koning Willem I het koningschap van Nederland aanvaardde werd voor het eerst de term Z.M. schip van oorlog gebruikt, naast 's konings schepen van oorlog en van Zijner Majesteits Schepen en Vaartuigen. Maar in officiële documenten werd nog altijd de naam van het schip zonder voorvoegsel als Zr.Ms. of Z.M. gebruikt.
Dat gebeurt volgens Van Oosten pas in 1817. In dat jaar werden marineschepen ook in officiële documenten het voorvoegsel "Zijner Majesteits Schip" en afkorting "Z.M." gebruikt. Sindsdien wordt steeds het voorvoegsel gebruikt. Na koning Willem I volgden twee andere mannelijke monarchen en bleef het voorvoegsel Zr.Ms. In de periode 1890 - 2013 hebben Nederlandse marineschepen het vrouwelijke voorvoegsel gehad. Sinds Z.K.H. Willem-Alexander koning is, is het voorvoegsel weer Zr.Ms.
Hr.Ms. Friesland werd op 22 januari 2013 in dienst gesteld en bleek voorlopig het laatste schip dat bij indienststelling voorvoegsel Hr.Ms. heeft gekregen. (Foto: @GielvanHoorn)
"Predicaatwisseling" 30 april 2013
Behalve een troonswisseling vond er op 30 april 2013 voor het eerst sinds 1890 ook een "predicaatswisseling" plaats en pas voor de tweede keer in de historie. De wisseling in 2013 vond op ceremoniële wijze plaats aan boord van het LCF Hr.Ms. Evertsen aan de Veemkade in Amsterdam tijdens de inhuldiging. Zie hier foto's van deze dag.
Over de vorige wisseling is helaas (vooralsnog) niets bekend.
Hieronder (in nagenoeg willekeurige volgorde) een overzicht van de 26 schepen die op dat moment in dienst waren en van Harer Majesteits schepen veranderden in Zijner Majesteits schepen.
De Zeeland, Groningen (beide patrouilleschepen van de Holland klasse) en de Karel Doorman (JSS) waren wel overgedragen aan de Defensie Materieelsorganisatie of nog in aanbouw, maar nog niet in dienst. De Zeeland was het eerste schip dat direct Zr.Ms. voor de scheepsnaam kreeg bij indienststelling. Voor andere schepen van de marine die niet het voorvoegsel hebben -om eerder genoemde redenen- zoals het marineopleidingsvaartuig Van Kinsbergen, de sleepboten en de vier duikvaartuigen Cerberus, Argus , Nautilus en Hydra zal er niets veranderen.
Schepen die uit dienst zijn gesteld hebben geen voorvoegsel meer. Als toch met voorvoegsel gerefereerd wordt aan het uit dienst gestelde schip, dan is het gebruikelijk om dat te doen met het voorvoegsel dat gold op het moment dat het betreffende schip in dienst was. Dus: Hr.Ms. Zuiderkruis, Hr.Ms. O13, Hr.Ms. Van Straelen, etc.
| T/m 30 april 2013 |
Sinds 30 april 2013 |
| Hr.Ms. Urania |
Zr.Ms. Urania |
| Hr.Ms. Walrus |
Zr.Ms. Walrus |
| Hr.Ms. Zeeleeuw |
Zr.Ms. Zeeleeuw |
| Hr.Ms. Dolfijn |
Zr.Ms. Dolfijn |
| Hr.Ms. Bruinvis |
Zr.Ms. Bruinvis |
| Hr.Ms. Mercuur |
Zr.Ms. Mercuur |
| Hr.Ms. Amsterdam |
Zr.Ms. Amsterdam |
| Hr.Ms. Van Amstel |
Zr.Ms. Van Amstel |
| Hr.Ms. Van Speijk |
Zr.Ms. Van Speijk |
| Hr.Ms. Rotterdam |
Zr.Ms. Rotterdam |
| Hr.Ms. Johan de Witt |
Zr.Ms. Johan de Witt |
| Hr.Ms. De Zeven Provinciën |
Zr.Ms. De Zeven Provinciën |
| Hr.Ms. Tromp |
Zr.Ms. Tromp |
| Hr.Ms. De Ruyter |
Zr.Ms. De Ruyter |
| Hr.Ms. Evertsen |
Zr.Ms. Evertsen |
| Hr.Ms. Holland |
Zr.Ms. Holland |
| Hr.Ms. Friesland |
Zr.Ms. Friesland |
Hr.Ms. Makkum |
Zr.Ms. Makkum |
| Hr.Ms. Schiedam |
Zr.Ms. Schiedam |
| Hr.Ms. Urk |
Zr.Ms. Urk |
| Hr.Ms. Zierikzee |
Zr.Ms. Zierikzee |
| Hr.Ms. Vlaardingen |
Zr.Ms. Vlaardingen |
| Hr.Ms. Willemstad |
Zr.Ms. Willemstad |
| Hr.Ms. Snellius |
Zr.Ms. Snellius |
| Hr.Ms. Luymes |
Zr.Ms. Luymes |
| Hr.Ms. Pelikaan |
Zr.Ms. Pelikaan |
In de praktijk hield de wisseling in 2013 van het voorvoegsel voor de Koninklijke Marine vooral wijziging in van bestaande (on- en offline) documenten. Op de schepen zelf hoefde nauwelijks iets te worden gewijzigd. Eén van de uitzonderingen was het naamkleed dat ieder schip aan de valreep hangt met daarop de naam inclusief het predicaat.
In de ochtend van 30 april 2013 werd aan boord van Luchtverdediging- en Commandofregat Evertsen op ceremoniële wijze het predicaat gewijzigd op het moment dat Koninging Beatrix afstand deed van de troon. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)
In het buitenland
Zoals eerder vermeld wordt de naam van een marineschip in het buitenland ook vaak voorafgegaan door een voorvoegsel. Voor Britse marineschepen is het His (of Her) Majesty's Ship, afgekort tot HMS, voor Belgische marineschepen Belgian Naval Ship (BNS) en Deense marineschepen: KDM (Kongelige Danske Marine). Op deze pagina van Wikipedia staat een voortreffelijk overzicht van internationale voorvoegsels.
Bronnen
Oosten van, F.C., What's in a name?
Marineblad mei 1979, pag 221-222
Noten
1. Als de afgekorte woorden tezamen een afkorting vormen, vervalt de spatie. Zie: Taaladvies.net geraadpleegd op 15 juli 2013
Sinds 13 augustus 2001
|
