Marineschepen.nl
 
   
 



Menu
Algemeen

Gerelateerde artikelen

Korpsen en dienstgroepen

Marine uniformen

Eerste vrouw als commandeur



Rangen en standen van de Koninklijke Marine


Laatst aangepast: 21-10-2021

Iedere militair heeft een rang (of stand). Maar wat is nu een adjudant precies? En wat is het verschil tussen een korporaal en een kwartiermeester? Op deze pagina een actueel overzicht van de rangen en standen van de Koninklijke Marine, maar ook aanspreektitels, afkortingen en veel meer!

Bauer
Luitenant-admiraal Rob Bauer was tot 2021 Commandant der Strijdkrachten (CDS) en daarmee de hoogste militair van Nederland, sinds de zomer van 2021 is LADM Bauer werkzaam bij de NAVO. Hij bekleedt de hoogste rang binnen de Koninklijke Marine. (Foto: Phil Nijhuis/ Defensie)



Voordat we beginnen met de rangen, eerst een algemenere indeling, namelijk die van manschappen, onderofficieren en officieren. De manschappen zijn de matrozen en mariniers, onder de onderofficieren valt iedereen van korporaal tot adjudant onderofficier. Vanaf de rang luitenant ter zee der 3e klasse of 2e luitenant (Korps Mariniers) is men officier. Een aparte groep wordt gevormd door de adelborsten (aanstaande officieren in opleiding).

Om het makkelijker te maken wordt soms ook gesproken van schepelingen. Dat zijn manschappen én onderofficieren, dus iedereen van matroos/ marinier tot en met adjudant, maar die geen officier zijn.



De officieren zijn ook nog onder te verdelen in:
• subalterne officieren (luitenant ter zee der 3e klasse t/m luitenant ter zee der 2e klasse oudste categorie)
• hoofdofficieren (luitenant ter zee der 1e klasse tot en met kapitein ter zee)
• vlagofficieren (commandeur tot en met luitenant-admiraal)

Formeel hebben matrozen en mariniers geen rang, maar een stand. Vaak wordt naar "kwaliteit" gevraagd: rang of stand. Voor het gemak wordt hier steeds gesproken van "rang". Lees dus voor "rang", als het gaat om manschappen: "stand".

De rangen zijn hetzelfde voor reservisten (Koninklijke Marine Reserve, KMR).




Officieren
Rangonderscheidingsteken Rang vloot Aanspreektitel vloot Rang mariniers Aanspreektitel mariniers
Luitenant-admiraal (LADM) Admiraal Generaal (GENMARNS) Generaal
Vice-admiraal (VADM) Admiraal Luitenant-generaal (LGENMARNS) Generaal
Schout-bij-nacht (SBN) Schout-bij-nacht Generaal-majoor (GENMAJMARNS) Generaal
Commandeur (CDR) Commandeur Brigade-generaal (BRIGGENMARNS) Generaal
Kapitein ter zee (KTZ) Kolonel Kolonel Kolonel
Kapitein-luitenant ter zee (KLTZ) Overste Luitenant-kolonel (LKOLMARNS) Overste
Luitenant ter zee der 1e klasse (LTZ1) Meneer/ mevrouw Majoor (ook wel: groot-majoor) (MAJMARNS) Majoor
Luitenant ter zee der 2e klasse oudste categorie (LTZ2OC) Meneer/ mevrouw Kapitein (KAPTMARNS) Kapitein
Luitenant ter zee der 2e klasse (LTZ2) Meneer/ mevrouw 1e luitenant (ELNTMARNS) Luitenant
Luitenant ter zee der 3e klasse (LTZ3) Meneer/ mevrouw 2e luitenant (TLNTMARNS) Luitenant



Onderofficieren
Rangonderscheidingsteken Rang vloot Aanspreektitel vloot Rang mariniers Aanspreektitel mariniers
Adjudant onderofficier (ODND: opper-schipper) (AOO) Adjudant (ODND: schipper) Adjudant onderofficier (AOO MARNS) Adjudant
Sergeant-majoor (SMJR) Majoor (ODND: schipper) Sergeant-majoor (SMJR MARNS) Majoor
Sergeant (SGT) Sergeant (ODND: bootsman) Sergeant (SGT MARNS) Sergeant
Korporaal (KPL) Korporaal (ODND: kwartiermeester) Korporaal (KPL MARNS) Korporaal
Manschappen
Rangonderscheidingsteken Rang vloot Aanspreektitel vloot Rang mariniers Aanspreektitel mariniers
Matroos der 1e klasse (MATR1) 1e klas (in praktijk: matroos) Marinier der 1e klasse (MARN1) 1e klas (in praktijk: marinier)
Matroos der 2e klasse (MATR2) Matroos Marinier der 2e klasse (MARN2) Marinier
(geen teken) Matroos der 3e klasse (MATR3) Matroos Marinier der 3e klasse (MARN3) Marinier



matroos
Een luitenant ter zee der 2e klasse en twee matrozen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

korporaal
Een korporaal van de marine. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Afkortingen achter de rangen
Achter de afkorting van een rang zul je ook vaak een andere afkorting zien. Dat is het dienstgroep (schepelingen) of korps (officieren). De afkortingen hiervoor zijn als volgt:

Officieren
Zeeofficieren: Z (maar deze afkorting wordt nooit vermeld achter de rang)
Mariniers: M
Technische Dienst: TD
Logistieke Dienst: LD (voorheen bij officieren: Administratie (A)
Vlieger: V
Waarnemer: W
Arts: AR
Tandarts: TA
Apotheker: AP
Speciale diensten: SD
Deze afkortingen komen bij officieren achter de rang, maar tussen haakjes. Bijvoorbeeld: KLTZ (LD) (kapitein-luitenant ter zee logistieke dienst), LTZ1 (TD) (luitenant ter zee der eerste klasse technische dienst). Afkortingen van rangen zonder toevoeging betreffen officieren van het korps zeeofficieren.



Onderofficieren en manschappen (vloot)
Operationele dienst operaties (ODOPS)
Operationele dienst nautische dienst (ODND)
Operationele dienst verbindingen (ODVB)

Logistieke dienst administratie (LDA)
Logistieke dienst verzorging (LDV)
Logistieke dienst goederenbeheerder (LDGB)
Logistieke dienst geneeskundige dienst (LDGD)

Technische dienst (TD)

Bijzondere dienst audiovisueel (BDAV)
Bijzondere dienst automonteur (BDAMT)
Bijzondere dienst barbier (BDBRB)
Bijzondere dienst motor transportdienst (BDMTD)
Bijzondere dienst tandartsassistent (BDTA)
Bijzondere dienst wasser (BDWSR)

Net als bij officieren komt het (sub)dienstgroep achter de rang, maar dan zonder spatie of haakjes: AOOODOPS, SGTTDW, KPLLDGD, MATR1BDWSR etc.

Voor het Korps Mariniers is het iets anders. Het Korps kent geen subdienstgroepen, maar heeft specialisaties. Deze komen doorgaans niet voor in de afkortingen. Natuurlijk zijn er wel afkortingen:

Bijzondere Dienst Muzikant (BDMKZT)
Marinier Algemeen: MARNALG


Als officieren hun "nette uniform" aan hebben (tenue 6 of 2), wordt het rangonderscheidingsteken op de mouw gedragen. -->

Aanvullingen
• Het rangonderscheidingsteken in de vorm van een "v" wordt "streep" genoemd. Bij officieren spreekt men van galon.
• Onderofficieren van de Operationele Dienst Nautische Dienst (geldt niet voor matrozen) hebben een andere aanspreektitel dan de onderofficieren van de andere dienstgroepen. De rangonderscheidingstekens zijn wel hetzelfde en zijn dus niet te onderscheiden van de andere onderofficieren. In de praktijk wordt een onderofficier de eerste keer met de gewone aanspreektitel aangesproken (bijv. sergeant), hij/ zij zal dat zelf corrigeren (bijv. bootsman).
• Officieren die commandant zijn van een eenheid (schip/ kazerne/ etc.) worden aangesproken met "commandant". De rang is dan vaak luitenant ter zee der 1e klasse, kapitein-luitenant ter zee of kapitein ter zee.
• Officieren artsen, vlootpredikanten, - aalmoezeniers en raadslieden van het humanistisch verbond hebben andere aanspreektitels dan de andere officieren.
• Op overhemd/ zomertenue/ trui worden de rangonderscheidingstekens op de schouder gedragen. Op het Atjeh-jasje (colbert) wordt het voor schepelingen boven aan de arm gedragen (vanaf korporaal op beide armen). Officieren dragen hun tekens onder op de mouw. Het Korps Mariniers draagt in sommige gevallen het onderscheidingsteken voor op de borst.
• De rangonderscheidingstekens van het Korps Mariniers wijken in bepaalde gevallen licht af van bovenstaande tekens. De kleur van de tekens is op een camouflagepak zwart op groene ondergrond. Verder geldt voor schepelingen dat de rangonderscheidingstekens (uitgezonderd die van adjudant onderofficier) uitgevoerd zijn in goud op een rode ondergrond. Onderofficieren van de mariniers hebben boven het rangonderscheidingsteken een gouden kroon.



Opmerkingen over officiersrangen
Een van de rangen die vaak opvalt is schout-bij-nacht. Volgens een lezer van Marineschepen.nl heeft de marine deze rang er, vergeleken met de Britse marine, "tussen gestopt". De Royal Navy had echter boven de rang van admiraal nog een rang: admiral of the fleet. De Engelse opstelling van vlagofficieren was: de First Sealord als hoogste aan de wal, zijn plaatsvervanger als admiral op het middeneskader op de vloot, geassisteerd door de admiraal in de voorhoede de vice-admiraal en in de achterhoede de rear-admiral.

Een andere lezer licht toe: "De Republiek der Nederlanden had ook de admiraliteiten aan de wal, zijnde de opperbevelhebbers van de vloten. De admiraliteit was de admiraal. Daarmee is de rang van admiraal symbolisch geworden. De plaatsvervanger van de admiraliteit op de vloot was de luitenant-admiraal. Toen Nederland na de Franse bezetting een koning had, werd het symbool van de staat de Koning. Daarom was de rang van admiraal gereserveerd voor de koning, een symbolische rang dus zonder militaire betekenis. Toen de huidige koning op de troon kwam, had de landmacht de rang van maarschalk, de tegenhanger van de admiraalsrang, afgeschaft. De koning mocht toen niet meer de rang van admiraal bekleden, eigenlijk mocht hij voor de marine niet meer het symbool zijn van de staat. Met een beroep op een Koningklijk Besluit, waar de admiraalsrang niet was opgenomen, werd beargumenteerd, dat die rang dus was afgeschaft. Een vals argument, want in dat Koninklijk Besluit wordt ook de rang van vaandrig weggelaten. De collegae van onze koning dragen bij gelegenheden wel vaak het admiraalsuniform. Waarom moest er zo moeilijk gedaan worden in Nederland? Het zijn toch Zijner Majesteits schepen? Dan past toch ook de uitmonstering van admiraal bij de koning?

In de loop der tijd zijn de marinerangen inderdaad gelijkgesteld aan die van het leger. Niet de rang van luitenant-admiraal maar die van commandeur is toegevoegd. Dit, omdat het leger een brigade-generaal kent. De commandeur was in de koopvaardij de oudste kapitein van de rederij. Deze kunstgreep is nog steeds zichtbaar in de uitmonstering. Ook de statusverhoging van de luitenant ter zee der 1e klasse van subaltern officier naar hoofdofficier is een gelijktrekking met het leger. Daarom heeft de LTZ1 als hoofdofficier geen gouden versierselen op zijn petklep.
De conclusie is, dat de rangen van de marine zijn aangepast aan die van de landmacht, maar anders dan vaak gedacht."




Op het tenue zes van matrozen wordt het rangonderscheidingsteken alleen op de rechter mouw weergegeven. Op de linker mouw is wel het dienstgroeponderscheidingsteken te zien. Matrozen en onderofficieren aan boord van Zr.Ms. Evertsen. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)


Het rangonderscheidingsteken kan ook op de schouder worden gedragen. Hier aan boord van Zr.Ms. Friesland in het Caribisch gebied. (Foto: J.M. Karremann/ Marineschepen.nl)



Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Privacy
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001